SuperAdmin
04-05-04, 12:28 PM
CHUYÊN MỤC: PHÁP LUẬT
Pháp lệnh phòng chống nhiễm virut gây ra hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải ở người (HIV/AIDS) đã được Ủy ban thường vụ Quốc hội thông qua ngày 30/5/1995. Sau hơn 3 năm thực hiện, nhiều bạn đọc đề nghị Tòa soạn trả lời một số câu hỏi liên quan giữa pháp luật về phòng chống nhiễm HIV/AIDS và pháp luật về hình sự. Luật gia Nguyễn Huy Quang - Chuyên viên Vụ pháp chế - Bộ Y tế sẽ trả lời các câu hỏi trên mà bạn đọc quan tâm.
Hỏi: Theo quy định của Bộ luật Hình sự thì hành vi cố ý truyền HIV cho người khác có phải là phạm tội không và bị xử lý như thế nào?
Trả lời: Pháp luật của Nhà nước ta nghiêm cấm người bị nhiễm HIV/AIDS cố ý truyền bệnh cho người khác. Tuy nhiên, hiện nay Bộ luật Hình sự chưa có quy định cụ thể về tội phạm và xử lý hình sự đối với hành vi cố tình truyền HIV cho người khác. Pháp luật Hình sự chỉ mới có quy định về những tội phạm khác, trong đó nếu kèm theo hành vi cố ý truyền HIV cho người khác thì được coi là tình tiết tăng nặng mức hình phạt. Ví dụ, điều 185m (Tội cưỡng bức, lôi kéo người khác sử dụng trái phép chất ma túy). Người phạm tội này nếu kèm theo tình tiết "gây bệnh nguy hiểm cho người khác" (trong đó có HIV/AIDS) thì phải chịu mức nặng hơn (Khoản 2 Điều 185m).
Hiện nay Bộ luật Hình sự đang được nghiên cứu sửa đổi và dự kiến sẽ bổ sung thêm tội danh: "Tội cố ý truyền bệnh HIV/AIDS cho người khác" nhằm góp phần nâng cao hiệu quả đấu tranh chống nhiễm HIV/AIDS.
Hỏi: Pháp luật có quy định giam giữ đặc biệt đối với những bị can, bị cáo, người đang chấp hành hình phạt tù bị nhiễm HIV/AIDS không?
Trả lời: Theo tinh thần của Điều 11 Pháp lệnh phòng chống nhiễm virut gây ra hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải ở người (HIV/AIDS) thì người bị nhiễm HIV không bị cách ly khỏi môi trường xã hội, được sống hòa nhập trong gia đình và cộng đồng. Đối với bị can, bị cáo, người đang chấp hành hình phạt tù, pháp luật Tố tụng Hình sự không quy định phải được giam giữ riêng. Bị can, bị cáo bị tạm giữ, tạm giam khi ốm đau được khám và chữa bệnh tại trạm xá hoặc bệnh xá của trại, nếu ốm đau nặng được điều trị tại bệnh viện của Nhà nước (Điều 19 quy định về chế độ tạm giữ, tạm giam ban hành kèm theo Nghị định số 149/HĐBT ngày 5/5/1991 của Hội đồng Bộ trưởng - nay là Chính phủ). Người đang chấp hành hình phạt tù cũng được hưởng chế độ phòng, chống dịch bệnh, khám và chữa bệnh tại trạm xá hoặc bệnh xá của trạm, trường hợp mắc bệnh nặng được điều trị tại cơ sở chữa bệnh khác của Nhà nước (Điều 27 Pháp lệnh thi hành án phạt tù ngày 20/3/1993).
Như vậy, pháp lệnh hiện hành không quy định chế độ giam giữ đặc biệt đối với những bị can, bị cáo, người đang chấp hành hình phạt tù bị nhiễm HIV/AIDS.
Hỏi: Tình trạng nhiễm HIV có được coi là một tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự cho người phạm tội hay không?
Trả lời: Khoản 1, Điều 38, Bộ luật Hình sự đã quy định rõ các tình tiết đặc trưng được coi là tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự đối với người phạm tội. Tình trạng nhiễm HIV của người phạm tội không thuộc vào một trong các tình tiết đặc trưng trên hay nói cách khác là không đương nhiên được coi là một tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự.
Tuy nhiên, Bộ luật Hình sự cũng quy định khi quyết định hình phạt, Tòa án có thể coi những tình tiết khác là tình tiết giảm nhẹ. Nhưng cũng cần chú ý rằng, một tình tiết chỉ có thể được coi là tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự khi tình tiết đó hoặc là về mặt chủ quan thể hiện thái độ tích cực của người phạm tội như có thân nhân tốt, thật thà khai báo, chủ động ngăn chận hậu quả do hành vi phạm tội của mình gây ra... hoặc về mặt khách quan, tình tiết đó là động cơ dẫn đến việc phạm tội hoặc có ảnh hưởng đến khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của người phạm tội như: nghèo túng, quẫn bách quá phải đi ăn trộm hoặc bị bệnh đao, phong... Vì vậy khi cân nhắc một tình tiết, kể cả tình tiết người phạm tội bị nhiễm HIV, có thể được coi là một tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự hay không, Tòa án phải cân nhắc rất kỹ càng và toàn diện hoàn cảnh cụ thể của từng bị cáo.
Hỏi: Một người phạm tội và làm cho nạn nhân bị lây nhiễm HIV thì việc làm lây nhiễm đó có được coi là một tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự hay không?
Trả lời: Theo Quy định tại Điều 39, Khoản 1, Điểm g của Bộ luật Hình sự thì tình tiết gây hậu quả nghiêm trọng được coi là một tình tiết tăng nặng. Trong trường hợp bạn hỏi, tình trạng bị lây nhiễm HIV của nạn nhân là hậu quả trực tiếp của hành vi phạm tội và hậu quả này là nghiêm trọng, có nguy cơ dẫn đến tử vong của nạn nhân. Do vậy, việc phạm tội làm cho nạn nhân bị lây nhiễm HIV là một tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự.
Pháp lệnh phòng chống nhiễm virut gây ra hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải ở người (HIV/AIDS) đã được Ủy ban thường vụ Quốc hội thông qua ngày 30/5/1995. Sau hơn 3 năm thực hiện, nhiều bạn đọc đề nghị Tòa soạn trả lời một số câu hỏi liên quan giữa pháp luật về phòng chống nhiễm HIV/AIDS và pháp luật về hình sự. Luật gia Nguyễn Huy Quang - Chuyên viên Vụ pháp chế - Bộ Y tế sẽ trả lời các câu hỏi trên mà bạn đọc quan tâm.
Hỏi: Theo quy định của Bộ luật Hình sự thì hành vi cố ý truyền HIV cho người khác có phải là phạm tội không và bị xử lý như thế nào?
Trả lời: Pháp luật của Nhà nước ta nghiêm cấm người bị nhiễm HIV/AIDS cố ý truyền bệnh cho người khác. Tuy nhiên, hiện nay Bộ luật Hình sự chưa có quy định cụ thể về tội phạm và xử lý hình sự đối với hành vi cố tình truyền HIV cho người khác. Pháp luật Hình sự chỉ mới có quy định về những tội phạm khác, trong đó nếu kèm theo hành vi cố ý truyền HIV cho người khác thì được coi là tình tiết tăng nặng mức hình phạt. Ví dụ, điều 185m (Tội cưỡng bức, lôi kéo người khác sử dụng trái phép chất ma túy). Người phạm tội này nếu kèm theo tình tiết "gây bệnh nguy hiểm cho người khác" (trong đó có HIV/AIDS) thì phải chịu mức nặng hơn (Khoản 2 Điều 185m).
Hiện nay Bộ luật Hình sự đang được nghiên cứu sửa đổi và dự kiến sẽ bổ sung thêm tội danh: "Tội cố ý truyền bệnh HIV/AIDS cho người khác" nhằm góp phần nâng cao hiệu quả đấu tranh chống nhiễm HIV/AIDS.
Hỏi: Pháp luật có quy định giam giữ đặc biệt đối với những bị can, bị cáo, người đang chấp hành hình phạt tù bị nhiễm HIV/AIDS không?
Trả lời: Theo tinh thần của Điều 11 Pháp lệnh phòng chống nhiễm virut gây ra hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải ở người (HIV/AIDS) thì người bị nhiễm HIV không bị cách ly khỏi môi trường xã hội, được sống hòa nhập trong gia đình và cộng đồng. Đối với bị can, bị cáo, người đang chấp hành hình phạt tù, pháp luật Tố tụng Hình sự không quy định phải được giam giữ riêng. Bị can, bị cáo bị tạm giữ, tạm giam khi ốm đau được khám và chữa bệnh tại trạm xá hoặc bệnh xá của trại, nếu ốm đau nặng được điều trị tại bệnh viện của Nhà nước (Điều 19 quy định về chế độ tạm giữ, tạm giam ban hành kèm theo Nghị định số 149/HĐBT ngày 5/5/1991 của Hội đồng Bộ trưởng - nay là Chính phủ). Người đang chấp hành hình phạt tù cũng được hưởng chế độ phòng, chống dịch bệnh, khám và chữa bệnh tại trạm xá hoặc bệnh xá của trạm, trường hợp mắc bệnh nặng được điều trị tại cơ sở chữa bệnh khác của Nhà nước (Điều 27 Pháp lệnh thi hành án phạt tù ngày 20/3/1993).
Như vậy, pháp lệnh hiện hành không quy định chế độ giam giữ đặc biệt đối với những bị can, bị cáo, người đang chấp hành hình phạt tù bị nhiễm HIV/AIDS.
Hỏi: Tình trạng nhiễm HIV có được coi là một tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự cho người phạm tội hay không?
Trả lời: Khoản 1, Điều 38, Bộ luật Hình sự đã quy định rõ các tình tiết đặc trưng được coi là tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự đối với người phạm tội. Tình trạng nhiễm HIV của người phạm tội không thuộc vào một trong các tình tiết đặc trưng trên hay nói cách khác là không đương nhiên được coi là một tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự.
Tuy nhiên, Bộ luật Hình sự cũng quy định khi quyết định hình phạt, Tòa án có thể coi những tình tiết khác là tình tiết giảm nhẹ. Nhưng cũng cần chú ý rằng, một tình tiết chỉ có thể được coi là tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự khi tình tiết đó hoặc là về mặt chủ quan thể hiện thái độ tích cực của người phạm tội như có thân nhân tốt, thật thà khai báo, chủ động ngăn chận hậu quả do hành vi phạm tội của mình gây ra... hoặc về mặt khách quan, tình tiết đó là động cơ dẫn đến việc phạm tội hoặc có ảnh hưởng đến khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của người phạm tội như: nghèo túng, quẫn bách quá phải đi ăn trộm hoặc bị bệnh đao, phong... Vì vậy khi cân nhắc một tình tiết, kể cả tình tiết người phạm tội bị nhiễm HIV, có thể được coi là một tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự hay không, Tòa án phải cân nhắc rất kỹ càng và toàn diện hoàn cảnh cụ thể của từng bị cáo.
Hỏi: Một người phạm tội và làm cho nạn nhân bị lây nhiễm HIV thì việc làm lây nhiễm đó có được coi là một tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự hay không?
Trả lời: Theo Quy định tại Điều 39, Khoản 1, Điểm g của Bộ luật Hình sự thì tình tiết gây hậu quả nghiêm trọng được coi là một tình tiết tăng nặng. Trong trường hợp bạn hỏi, tình trạng bị lây nhiễm HIV của nạn nhân là hậu quả trực tiếp của hành vi phạm tội và hậu quả này là nghiêm trọng, có nguy cơ dẫn đến tử vong của nạn nhân. Do vậy, việc phạm tội làm cho nạn nhân bị lây nhiễm HIV là một tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự.