Du khách đến Quảng Nam Đà Nẵng hầu như ai cũng có một lần viếng cảnh NGŨ HÀNH SƠN.
Ngũ Hành Sơn là một cụm đá thấp nằm trên một dải cát ven biển thuộc xã Hòa Hải, huyện Hòa Vang, cách thành phố Đà Nẵng khoảng 7km về phía Đông Nam.
Trong một tấm bia ở núi Thủy có khắc tên "Ngũ Uẩn Sơn", theo tài liệu của nhà chùa núi còn có lên là "Ngũ Chỉ Sơn", tuy gọi là Ngũ Hành Sơn nhưng kỳ thật nhóm núi này có 6 ngọn: Kim Sơn, Mộc Sơn, thủy Sơn, Thổ Sơn, riêng Hỏa Sơn có hai ngọn nằm kề nhau gọi là Âm Hỏa Sơn và Dương Hỏa Sơn.
Người Tây phương đến Quảng Nam Đà Nẵng thường gọi tên núi là "Monlange đe Marbre" (Núi cẩm thạch).
Còn người dân xứ Quảng thường gọi nôm na là "Hòn Non Nước ".
Theo tài liệu đia chất thì ban đầu Ngũ Hành Sơn là những hòn đảo trên biển đông, gió và nước đă xâm thực tạo thành những hang động, do qúa trình biển lùi, nhóm đảo nầy được nối liền với lục địa và trở thành 6 ngọn núi như hiện nay.
Tháng 6 năm l825, lần đầu liên vua Minh Mạng đến viếng Ngũ Hành Sơn, ông cho xây dựng chùa Tam Thai, Điện Hóa Nghiêm. Năm 1826 Minh Mạng lại cho đúc 9 tượng Phật và 3 chiếc chuông lớn cho chùa Tam Thai và sau các lần viếng thăm, vua đều cho xây dựng và tu sửa các chùa miếu.
Trong kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, Ngũ Hành Sơn là nơi ghi lại những chiến tích lẫy lừng của nhân dân ta. Đầu năm 1966, tại Giếng Tiên, cán bộ quân sự đã chỉ huy bộ đội địa phương và du kích tấn công và tiêu diệt hơn 100 lính Mỹ đóng ở chân Thủy Sơn. Tháng 4- 1968, du kích ta xuất phát từ hang âm Phủ tấn công tiêu diệt khoảng 40 tên lính Mỹ đi lùng sục. Đêm 21-8-1968, anh hùng Phan Hàm Sơn đã đánh một trận vang dội cả miền Nam. Đêm 15- 4-1972, Phân đội Pháo binh nữ Hòa Hải-Hòa Vang đã tiêu hủy 19 máy bay Mỹ, bằng 22 quả đạn cối 82 ly.
Kim Sơn : Hòn Kim Sơn nằm giữa Thổ sơn và Hỏa Sơn, dáng trông như một quả chuông úp. Ngoài những hang động nhỏ nhất có từ xưa, năm 1950 nhân dân địa phương chạy lánh giặc đã phát hiện ra một động lớn, năm 1956 nhà sư Thích Pháp Nhãn đã mở rộng lối vào động và cho xây chùa bên cửa động đặt tên là Chùa Quan Âm, động cũng gọi là Quan Âm Động. Cửa động nằm ở hướng Tây-Nam, động sâu hun hút và tối tăm, các thạch nhũ trong động tạo thành các hình dáng kỳ lạ, nhiều người đã tưởng tượng ra các tượng hộ Pháp, Tề Thiên, Quan Âm, công múa, phụng bay... theo hình dạng của thạch nhũ, giữa động có một thạch nhũ lớn như một cột trụ từ vòm động xuống đến đất, gõ kêu bon bon gọi là chuông nhà Phật, đối diện trên vách có một tấm đá hình tròn nhô ra, đánh kêu thùng thùng gọi là trống nhà Phật. Trong ngách hang cuối cùng có một dòng suối ngầm nhỏ và thạch nhũ, trông như một con cá sấu.
Mộc Sơn : Theo đường Đà Nẵng đi Hội An thì Mộc Sơn nằm ở phía Đông, tuy gọi là Mộc Sơn nhưng đây lại là một núi có ít cây cối nhất, sườn dốc dựng đứng.
Mộc Sơn có một hòn đá trông giống hình người, có người gọi là đá Cô Mụ, có người gọi là tượng Quan Âm. Núi chỉ có một hang nhỏ, tương truyền là nơi tu hành của một sư nữ có tên là Bà Trung. Ngày nay Mộc Sơn đã bị phá hoại nặng nề làm mất đi vẻ đẹp xưa kia.
Thủy Sơn : Còn gọi là hòn Non Nước, trong nhóm Ngũ Hành Sơn thì Thủy Sơn là cao hơn hết (106m) và có nhiều cảnh đẹp tập trung ở đây. Núi có 3 đỉnh: Thượng Thai (là nơi có chùa Tam Thai), Trung Thai (là nơi có nhiều hang động) và Hạ Thai (là khu vực chùa Linh ứng, có hai đường lên núi: đường ở phía đông có 108 bậc cấp, dẫn lên chùa Linh ứng.
-Chùa Tam Thai: được xây dựng năm Minh Mạng thứ 6(1825), năm 1901 một trận bão dữ dội đã tàn phá toàn bộ ngôi chùa, mãi đến năm 1907 ngôi chùa được xây dựng kiểu chữ Nhất (-), mái chùa lợp ngói lưu li tròn, phía trên nóc trang trí hình Lưỡng Long chầu Nguyệt. Trong chùa trước kia thờ Phật Di Lặc (tượng đồng) ở giữa, bên trái là tượng Quan Công bằng gỗ, bên phải là tượng Hộ Pháp bằng đồng, tượng Tả Phù, Hữu Bật ở hai bên cửa ra vào cùng với Thập Bát La Hán. Hiện nay chùa thờ 4 vị thần: Phật A Di Đà, Quan Thế Âm Bồ Tát, Phật Thích Ca, Văn thù Bồ Tát và một số tượng Hộ pháp, Tiêu Diện...
-Phía Bắc sân chùa là Hành Cung, đây là nơi các vua tạm nghỉ khi thăm chùa. Bên phải sân chùa là thờ Tổ, phía trước nhà thờ Tổ lên mấy bậc cấp đến Vọng Giang Đài. Từ đây nhìn thấy Trường Giang và các nhánh sông con, tấm bia bằng sa thạch ghi 3 chữ Hán lớn "Vọng Giang Đài" và mấy chữ nhỏ ghi năm dựng bia "Minh Mạng thập bát niên thất nguyệt cát nhật" (tháng 7-l837). Dưới chân đài về phía Tây là tháp Phổ Đồng và Chùa Từ Tâm.
-Chùa Linh Ứng: Dưới thời vua Cảnh Hưng triều Lê, có một vị ẩn sĩ đến tu tại động Tằng Chơn, ngài dựng một am nhỏ bằng tranh gọi là "Dưỡng Chơn am", một thời gian sau dựng lại thành một gian nhà tranh gọi là "Dưỡng Chơn Đường". Khi Gia Long đến viếng, nhà vua đã cho xây dựng ngôi chùa ở đây, đặt lên là "Ngự chế ứng chơn Tự" do Bảo Đại đại sư làm trụ trì. Đến thời Thiệu Trị, chùa được đổi tên là "Linh Ứng Tự". Cũng như chùa Tam Thai, chùa Linh Ứng cũng bị tàn phá bởi một trận bão năm 1901, sau đó được xây dựng lại. Trong chùa thờ Phật Thích Ca, Phật Di Lặc, Phật Adiđà, Văn Thù Bồ Tát, Phổ Hiền Bồ Tát, Thập Bát La Hán...
Bên phải chùa Linh Ứng có một mỏm đá nhô ra, nơi đây có một tấm bia bằng sa thạch, khắc 3 chữ lớn "Vọng Hải Đài" và mấy chữ Hán nhỏ "Minh Mạng thập bát niên thất nguyệt cát nhật" (tháng 7-1837). Từ đây nhìn ra biển Đông bao la, thấp thoáng ngoài khơi xa là Cù Lao Chàm.
-Động Hóa Nghiêm: Từ cổng sau chùa Tam Thai, rẽ bên trái là đường dẫn đến động Hóa Nghiêm và động Huyền Không, trước khi vào động có cổng xây bằng vôi vữa khắc 3 chữ Hán "Huyền Không Quan". Động Hóa Nghiêm nhỏ hẹp, trong động sáng sủa, có một bia khắc 3 chữ lớn "Phổ Đà Sơn", trong động thờ tượng Quan Thế Âm cao gần vòm động Hóa Nghiêm.
-Động Huyền Không: Phía bên trái động Hóa Nghiêm có một lối đi xuống 15 bậc cấp, đó là Huyền Không động. Động này rộng và cao, trên trần có một lỗ thông thoáng khá lớn, ánh sáng theo đó tràn vào làm cho động có vẻ lung linh huyền ảo. Vách động lồi lõm, thạch nhũ chảy dài xuống tạo thành nhiều hình động vật, có cái tựa như đầu voi, có cái tựa như chim không tước... Hai bên bậc cấp lên xuống có tượng Tứ Hộ Pháp (thường gọi là 2 ông Thiện và 2 ông ác). Trên cao chính giữa vách động trước kia có bàn thờ Ngọc Hoàng, nay đã thay thế bằng một tượng Phật Thích Ca bằng xi măng. Ngay ở dưới bàn thờ Địa Tạng Vương, bên phải động có miếu thờ Lồi phi, bên trái động có miếu thờ Ngọc Phi. Trong góc động bên phải có một hốc đá, nơi từng giọt nước trong veo, như 2 chiếc thạch nhũ. Vách động bên phải có miếu Trang Nghiêm thờ các tượng Phật, 2 bên thờ Thập Điện Diêm Vương. Vách bên trái thờ Quan Công, trong góc động cạnh lối ra vào thờ Tam Đa (Phước, Lộc, Thọ)
-Động Linh Nham: nằm phía sau lưng chùa Tam Thai, hang động hẹp, không có gì đặc sắc. Trước kia có bàn thờ Quán Thế Âm, nay đã thay thế bằng tượng Ngọc Hoàng mang về từ động Huyền Không.
-Vân Nguyệt Cốc: Theo con đường phía sau chùa tam thai đi về hướng đông, Vân Nguyệt cốc nằm ở bên trái, là một hang lộ thiên. Phía Tây cửa hang là động Tiên Phước Địa, phía Đông là hang Vân căn nguyệt Quật, trên mỗi cửa hang có khắc tên bằng chữ Hán. Phía Bắc Vân Căn Nguyệt Quật là cửa vào Thiên Long cốc, hang sâu thăm thẳm, thông với hang Gió ở phía sau chùa Linh ứng.
-Động Vân Thông: Ở phía Nam Vân Nguyệt cốc, trên lưng chừng sườn núi có một cửa động hình tròn, đó là động Vân Thông, còn gọi là "đường lên trời" đường vào động tối và hẹp, thông lên đỉnh núi chỉ có một lối nhỏ vừa một người đi. Trong động có tấm bia ghi 3 chữ Hán "Ngũ Uẩn Sơn", cách cửa hang chừng 5m có một pho tượng phật bằng xi măng.
-Động Tàng Chơn: nằm ở phía sau lưng chùa Linh ứng, động khá lớn, chia làm 3 hang và 3 động, từ ngoài vào qua cửa đá là động Chơn Tiên, chính giữa là bàn thờ Lão Tử, bên phải thờ Linh Sơn Thánh Mẫu, bên trái thờ Bát Bộ Kim Cương. Phía trong bên trái là động Tam Thanh, có hai tượng Hộ Pháp dựng ở lối vào hang sáng sủa, nền có gạch Chăm rải rác. Trước kia trong động thờ 3 vị Thượng Thanh, Thái Thanh và Ngọc Thanh, ngày nay đã thay bằng một pho tượng Phật Thích Ca nhập niết bàn bằng xi măng. Trong góc bên trái có một đường cấp dẫn đến một nền đá bằng phẳng, gió mát lạnh, đó lá hang Gió, hang thông với Thiên Long Cốc, gió lùa thoáng mát theo các lỗ thông với đỉnh núi và động Chơn Tiên.
-Hang chính giữa là hang Chiêm Thành, lối hẹp, trong hang tối, hai bên có 2 bộ đá chạm hình thần Hộ Pháp của người Chăm. Trong thờigian gần đây, khi san lại nền hang, các vị sư chùa Linh ứng đã tìm thấy một bộ thờ chạm hình thần lndra cỡi voi, chung quanh có các Apsara múa hát.
-Góc bên phải là hang Dơi hoặc hang Ráy, có ngách thông lên đỉnh núi, trong hang có rất nhiều dơi trú ngụ. Trong góc phía Đông động Chơn Tiên có một phiến đá hình vuông gọi là Bàn cờ, góc nầy gọi là động Bàn Cờ.
Hang Giám Trai, hang Lồng Đèn: nằm ở sau lưng chùa Linh ứng về phía Bắc, hang Giám Trai tối đen lòng hang gồ ghề, cạnh đó là hang Lồng Đèn (còn gọi là hang Ngũ Cốc), bên trong có nhiều thạch nhũ trông giống như lồng đèn, quả bí, hạt lúa...
Bên cạnh hang về phía Nam có một hang sâu dược gọi là Giếng Tiên.
-Hang Âm Phủ: nằm ở chân Thủy Sơn, khoảng giữa hai đường bậc cấp lên xuống. Cửa hang trước kia hẹp, ngày nay đã mở rộng, đường vào hang sâu hun hút, tối đen gập ghềnh, có nhiều ngách, vào sâu chừng 40m thì đến một khoảng hang rộng, ở phía Tây có lối xuống đến một chỗ rộng hơn có hang sâu hình trụ như miệng giếng, có nhiều lỗ thông lên đỉnh núi.
Hỏa Sơn : Nằm ở phía tây nam Thủy Sơn, âm Hỏa Sơn nằm ở phía ngoài Dương Hỏa Sơn ở phía trong cạnh Kim Sơn, khoảng giữa hai ngọn Hỏa Sơn là một khoảng đất trống, có phế tích tháp Chăm.
-Dương Hỏa Sơn có một động nhỏ, khắc chữ Hán "Phổ Đà Sơn" trên cửa động. ở sườn phía Bắc núi nầy có động khá lớn gọi là động Huyền Vi, đường vào khúc khuỷu, trên vách động thạch nhũ tạo thành nhiều hình dạng ngoạn mục.
-Âm Hỏa Sơn có một động nhỏ ở phía Nam, cửa vào rộng rãi, trên cửa hang có khắc mấy chữ Hán "Chư Tiên Khách Hội Động", trong động có nhiều ngách sâu, bị bỏ hoang lâu ngày nên cửa động bị cây cối phủ lấp.
Thổ Sơn : nằm về phía Tây Thủy Sơn, cỏ cây thưa thớt, núi thấp, bị phá hoại nhiều, trong khu vực nầy có dấu tích của một kiến trúc Chăm.
Ngũ Hành Sơn không chỉ là một danh lam thắng cảnh nổi tiếng của Quảng Nam Đà Nẵng mà còn là một di tích lịch sử-văn hóa với làng thủ công mỹ nghệ tạc tượng đá lưu truyền dưới chân núi Thủy Sơn. Ngày nay Ngũ Hành Sơn là một điểm tham quan du lịch hấp dẫn, thu hút nhiều du khách trong và ngoài nước
|