Phóng viên Ben Stocking (Báo Knight Ridder Newpapers):
Bài học chống AIDS từ Cần Thơ, Việt Nam

Cách tuyên truyền phòng chống AIDS gần gũi với người dân và đạt hiệu quả cao của Việt Nam đang được đánh giá cao. Báo Knight Ridder (Mỹ) nhận xét: Những phương thức tuyên truyền này vừa linh hoạt, vừa sáng tạo, hiệu quả mà không tốn kém.

Cầm trong tay một mẫu hình nhân đàn ông bằng gỗ không mảnh vải che thân, một điều cấm kỵ đối với phong tục Á Đông nhưng lại rất hình tượng trong chiến dịch phòng chống HIV/AIDS, chị Ánh Thu, 20 tuổi, nhân viên y tế cộng đồng, thảo luận với những gái mại dâm thuộc Câu lạc bộ Sức khỏe Phụ nữ (WHC), nơi đón chào các phụ nữ bất hạnh trên khắp đồng bằng sông Mekong, kể cả những người đã nhiễm HIV lẫn chưa nhiễm HIV, về cách sử dụng bao cao-su sao cho an toàn nhất. Nhìn những gì Ánh Thu đang làm với sự khẩn trương và chính xác, người ta hiểu ngay chị là biểu tượng của cuộc chiến chống đại dịch AIDS mà chính phủ Việt Nam đang tiến hành trên diện rộng.

Khi hiểm họa HIV/AIDS đe dọa lan tràn sang mọi thành phần dân số, chính phủ và người dân Việt Nam đã xúc tiến một số biện pháp cụ thể để ngăn chặn đại dịch. Việt Nam hy vọng bằng nội lực của mình cùng với sự giúp đỡ từ bên ngoài, căn bệnh thế kỷ sẽ được ngăn chặn như những gì đất nước Brazil đã làm được. Theo ước tính, Việt Nam có khoảng 210.000 trường hợp AIDS, mức nhiễm HIV đã tăng 10 lần trong 7 năm qua. Nếu không có biện pháp ngăn chặn hữu hiệu và lòng quyết tâm cao, đến năm 2012 con số này sẽ tăng đến 8 lần (mức tăng cao hơn Ấn Độ và Trung Quốc). Mới đây, một báo cáo của Liên hợp quốc cho thấy HIV đang lan rộng nhanh khắp thế giới và cứ 4 ca nhiễm mới thì có 1 ca tại châu Á. Trong chiến lược mới chống AIDS trên cả nước, chính phủ Việt Nam đã huy động nhiều phương thức sáng tạo, linh hoạt, vừa phù hợp với môi trường Việt Nam vừa đỡ tốn kém và hiệu quả. Các nhân viên y tế Việt Nam tin rằng số tiền hỗ trợ từ chương trình chống AIDS toàn cầu của Mỹ sẽ giúp Việt Nam có thêm ngân quỹ để chiến đấu với đại dịch, hỗ trợ những hoạt động chống HIV như công việc Ánh Thu đang làm tại Cần Thơ, trong đó có giáo dục AIDS cho cả gái mại dâm lẫn "khách hàng tiềm tàng" của họ.

"Trái tim" của Chương trình phòng chống HIV/AIDS tại đồng bằng sông Mekong là WHC. Tại trung tâm này có các lớp học, lớp đào tạo nghề và các nhóm hỗ trợ, nhóm đồng đẳng bạn giúp bạn. Một buổi sáng bình thường, các phụ nữ có mặt tại WHC được tìm hiểu các bệnh lây nhiễm, sản xuất các mặt hàng thủ công và sinh hoạt văn nghệ để nâng cao tinh thần. Chương trình của Cần Thơ được xem là mô hình hợp tác khá tốt giữa các viên chức địa phương và tổ chức Family Health International (FHI), một tổ chức thiện nguyện tư nhân do Cơ quan phát triển quốc tế Mỹ USAID cấp kinh phí. Hiện USAID đang chi 4,5 triệu đô-la một năm cho việc ngăn cản AIDS tại Việt Nam).

Hiểm họa HIV/AIDS tại Việt Nam bắt đầu từ thập niên 1990 theo hai lộ trình gần như tách biệt: tiêm chích ma túy ở miền bắc và gái mại dâm ở miền nam. Nay thì hai lộ trình này đã hội nhập và HIV đã bắt đầu di chuyển vào cộng đồng những người có nguy cơ lây nhiễm thấp khi ngày càng có nhiều đàn ông lây HIV cho vợ, bạn gái và mẹ truyền bệnh cho con. Tình hình thật đáng báo động không chỉ với Việt Nam mà còn với nhiều nước châu Á khác. Tại Cần Thơ, thảm họa bắt đầu từ đường tình dục mà phương tiện mang mầm bệnh là các tài xế xe tải đi Campuchia trở về: Người bị phát hiện nhiễm HIV đầu tiên ở Cần Thơ là một thủy thủ Thái-lan, năm tiếp theo thêm sáu người nữa đều là gái mại dâm từ Campuchia về. Năm 2000, những ca nhiễm HIV do tiêm chích ma túy bắt đầu xuất hiện. Trên một xa lộ đông đúc bên ngoài thành phố Cần Thơ, người ta đặt cho nó cái tên "Con đường bao cao-su" do có quá nhiều hoạt động mại dâm phục vụ cho những người qua đường. Ánh Thu làm việc tại một trong các nhà hàng có kinh doanh mại dâm lén lút. Chị chứng kiến những nguy cơ nhiễm HIV diễn ra hàng ngày nên đã quyết định bỏ nghề cũ để tham gia vào công việc chống lây lan HIV trong cộng đồng. Với sự giúp đỡ của nhiều tổ chức y tế nước ngoài, Cần Thơ đã phát động chiến dịch giáo dục công chúng về hiểm họa AIDS cách nay 9 năm... Dù số ca nhiễm tiếp tục phát triển nhưng chiến dịch mang lại nhiều kết quả rất khả quan. Hiện đã có khoảng 600 gái mại dâm tham gia WHC, số này tư vấn cho những người còn ở ngoài.

LIÊN TÂM - Theo Công an TP Hồ Chí Minh